حقوق فرزندان شامل مواردی چون خوراک، لباس، مسکن، و هزینه‌های زندگی را شامل می‌شود. برای تعیین نفقه، علاوه بر شرایط نفقه‌گیرنده، استطاعت مالی نفقه‌دهنده و توانایی فرزند برای کار پس از رسیدن به سن بلوغ نیز مدنظر قرار می‌گیرد. این شرایط به عنوان ویژگی‌ها و معیارهایی برای تعیین نفقه فرزندان در قانون در نظر گرفته شده‌اند. پرداخت نفقه ابتدا به عهده پدر فرزند است و در صورت عدم توانایی مالی یا فوت وی، به ترتیب به عهده اجداد پدری و مادری خواهد بود.
قانونگذار در مورد تأمین نیازهای فرزندان توجه کافی داشته است و در قوانین مختلف مانند قانون مدنی و قانون حمایت خانواده به این موضوع پرداخته است. این قوانین نهادهای حقوقی برای تأمین نیازهای فرزندان ایجاد کرده‌اند که شرایط خاص و ویژگی‌های خود را دارند.
در ادامه این مقاله، قصد داریم به بررسی مفهوم نفقه فرزند و نحوه‌ی اجرای آن پرداخته و سپس به سوالاتی مانند ویژگی‌ها و شرایط مورد نیاز برای نفقه فرزندان و اینکه کدام افراد مسئول پرداخت آن هستند، پاسخ دهیم. اگر سوالی درباره این موضوع دارید، با ما همراه باشید تا بهترین پاسخ را برای شما ارائه دهیم.
نفقه فرزند به چه معنی است؟
در پاسخ به سؤالی که می‌پرسد نفقه فرزند چیست و شرایط آن چگونه است؟ می‌توان گفت که یکی از مسئولیت‌های اساسی پدر و مادر نسبت به فرزندانشان، تأمین نیازهای ایشان است. قانون مدنی، در این خصوص، نهاد حقوقی نفقه فرزند را به طور واضح مشخص نکرده است اما در اصل، نفقه فرزند به عنوان یکی از حقوق قانونی هر فرزند در نظر گرفته می‌شود که باید توسط مسئول قانونی او پرداخت شود. مبلغ نفقه فرزند باید تمامی نیازهای او از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه‌های زندگی معمول و سایر مصارف را برآورده سازد. برای بررسی دقیق‌تر این موضوع، به مواد مربوطه قانون مدنی لازم است مراجعه کنید.
در ادامه، می‌خواهیم به بررسی مفهوم و مصادیق نفقه فرزندان، شرایط لازم برای پرداخت نفقه و کسانی که مسئول پرداخت آن هستند، بپردازیم.
مصداق های نفقه فرزند
در بخش قبل، توضیح دادیم که نفقه فرزند به عنوان یکی از حقوق قانونی فرزندان، باید توسط شخص مسئول پرداخت شود. اکنون می‌خواهیم به بررسی مفهوم مصادیق نفقه اولاد بپردازیم که در قانون مدنی، در ماده ۱۲۰۴ آمده است.
ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی تعیین می‌کند که “نفقه اقارب شامل مسکن، البسه، غذا و اثاث‌البیت به اندازه لازم، با توجه به توانایی مالی منفق است.” طبق این ماده، مفاهیم نفقه اولاد که به عنوان اقارب شناخته می‌شوند، شامل مسکن، خوراک، پوشاک و امکانات زندگی می‌تواند باشد.
به علاوه، مصادیق نفقه اولاد که در ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی ذکر شده است، محدود به موارد ذکر شده نیست و می‌تواند شامل هر نیاز دیگری باشد. بنابراین، هزینه‌های بهداشت و درمان، هزینه‌های مربوط به ترابری، هزینه‌های آموزش و سایر نیازهای متعارف نیز می‌تواند جزو مفاهیم نفقه اولاد محسوب شود.
نفقه فرزند چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
بعد از بررسی موضوع نفقه فرزند و مصادیق آن، در این بخش، قصد داریم به بررسی ویژگی‌ها و شرایط نفقه فرزندان بپردازیم و به سوال اینکه چه شرایطی برای نفقه فرزندان تعیین شده است، پاسخ دهیم. همان‌طور که نفقه زن و شرایط آن در قانون مدنی تعریف شده است، ویژگی‌ها و شرایط نفقه فرزندان نیز در قانون مدنی آمده است. این ویژگی‌ها و شرایط شامل موارد زیر می‌شود:
در مقابل نفقه زن که مسئولیت پرداخت آن بر عهده شوهر است، در مورد نفقه فرزند، ابتدا پدر این مسئولیت را بر عهده دارد، اما در صورت عدم توانایی مالی یا فوت وی، مسئولیت پرداخت نفقه به ترتیب به اجداد پدری و سپس مادر و اجداد مادری منتقل می‌شود.
در قانون، سن دریافت نفقه مشخص نشده است، اما بر اساس قانون مدنی، بعد از رسیدن به سن بلوغ، اگر فرزند به توانایی مالی یا کسب درآمد برسد که با آن بتواند هزینه‌های خود را تامین کند، مستحق دریافت نفقه فرزند نخواهد بود.
در تعیین میزان نفقه فرزند دختر یا پسر، علاوه بر شرایط و نیازهای فرزند، توان مالی شخص نفقه دهنده نیز مد نظر است. بنابراین، توانایی مالی فرد نفقه دهنده در تعیین مبلغ نفقه فرزند، تأثیرگذار است.
فرزند، حق نفقه معوقه ندارد، به این معنی که نمی‌تواند برای دریافت نفقه برای زمان‌های گذشته شکایت کند، مگر آنکه به دلیل حکم دادگاه، منتقل شود و نفقه دهنده از پرداخت آن خودداری کند. اگر نفقه دهنده اقدام به عدم پرداخت نفقه کند، پس از صدور رای قطعی از دادگاه، فرزند می‌تواند به دنبال مطالبه نفقه با استفاده از مدل درخواست نفقه فرزند، اقدام کند.
بلاخره نفقه فرزندان بر عهده کیست؟
در بخش قبل، به سؤال مطرح شده درباره مصادیق و شرایط نفقه فرزندان پاسخ دادیم و آن را توضیح دادیم که در پرداخت نفقه فرزند، ابتدا مسئولیت این کار بر عهده پدر او است. پس از بیان شرایط نفقه فرزندان، حالا قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که نفقه اولاد بر عهده کدام فردی است و چه کسی مسئول پرداخت نفقه فرزند می‌باشد.
ماده 1199 قانون مدنی، درباره فراهم آوردن مسئولیت پرداخت نفقه فرزند، مصوب و افرادی که باید این نفقه را پرداخت کنند را مشخص نموده است. این ماده بیان می‌دارد: “نفقه اولاد، مسئولیت پدر است. در صورت فوت یا عدم قدرت پدر برای انفاق، این مسئولیت به عهده اجداد پدری با رعایت نزدیک‌ترین اقرباء می‌باشد. اگر پدر و اجداد پدری قادر به پرداخت نفقه نباشند، مسئولیت پرداخت نفقه به عهده مادر می‌افتد. در صورت عدم توانایی مادر برای پرداخت نفقه، این مسئولیت با رعایت نزدیک‌ترین اقرباء مادری و پس از آن اقرباء پدری، واجب است.”
به موجب ماده 1199 قانون مدنی، اولویت در پرداخت نفقه فرزند، با پدر است و پس از وی، با اجداد پدری و سپس مادر و اجداد مادری می‌باشد. لازم به ذکر است که در مسئله پرداخت نفقه فرزند، تفاوتی بین فرزندان مشروع و غیرمشروع وجود ندارد و حکم قانونی برای فرزندان زنازاده مشابه فرزندان نکاح صحیح می‌باشد.
